ลำนำดนตรีอิสาน(โปงลาง)

ลำนำในความหมายนี้หมายถึงการบรรยายเรื่องราวลายดนตรีอิสานที่จะนำมาเล่น โดยใช้ผญาเป็นสื่อนำเพื่อให้ผู้ฟังผู้ชมซาบซึ้งเรื่องราวลายดนตรีที่กำลัง แสดง ใช้สำหรับอ่านก่อนเริ่มการแสดงหรือสอดแทรกขณะแสดงเซิ้งลายต่าง ๆ ประกอบด้วย ลายลำตังหวาย ลายนกสะไลบินข่วมท่ง ลายโปงลาง ลายเต้ยสามจังหวะ ลายสาวน้อยเลาะดอน ลายเชิ้งแหย่ไข่มดแดง ลายลมพัดพร้าว เป็นต้น อ่านไปยิ้มไป สนุกครับพี่น้อง

………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

1.ลายลำตังหวาย

……………………..

ตังหวายเป็นลำฟ้อน ฮ่อนแอวมาแนวม่วน

ซ้วนข่างนั้นซ้วนข่างนี้ ตีกลองตึ้งม่วนมัน

จังหวะกลองจั้นจั้น ซุงแคนกระจับปี่

ตีโปงลางครึกครื้น เป่าโหวดขึ่นม่วนยิน

ศิลปินทางฟ้อน อ้อนไหส่ายฮ่อน

นางฟ้อนยับย่างย้าย ส่ายก้นฮ่อนแอว

ส่งแววตาหยาดเยี้ม ยิ้มหวานเสริมฟ้อนซ่อย

บ่าวส่ำน้อยโฮจ้นจ้น ผู้บ่าวเถ่าป่อนเงิน ซั้นแหล่ว พี่น้องเอย

…………………………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

2.ลายนกสะไล(นกไซ/นกไส่)บินข่วมท่ง

………………………………………………..

กล่าวเถิงนายพรานเถ่า เข่าป่าหายิงนก

ได้ยินเสียงโป๊ก ๆ ดังอยู่เทิงปลายไม้

ย่างจอบไปย่องย่อง ตามอง/เบิ่งทางลุม

เข่าไปซ่นพุ่มไม้ เงยหน่าจ้อง/ส่องหา

แม่นหยังมาเคาะก๊กไม้ แนมขึ่นไป/เห็นนกสะไล

เอาปากสับก๊กไม้ หากินด้วง/มดแมง

ยกปืนขึ่น แยงเล็งยิง/สนั่นป่า

นกถลาจากก๊กไม้ บินเจิบขึ่น/แล้วแส่วลง

นายพรานหลงโฮฮ้อง ถืกปืนของ / กูคักแน่

แบกปืนไล่แก้งแก้ ข่วมท่งก้วง/กะบ่ทัน

กลับคืนมาฮอดบ้าน บอกลูกหลาน/ให่ฮู้ข่าว

เอาเรื่องลาวมาลองเล่น เป็นลายล้อ/นกสะไลบิน

นายพรานไล่จนลิ้นห่อย ม้อยเมือยหลาย/จนลมใส่

คือสิไล่ทันอยู่เรื่อย เมือยเมิดมื้อ/ไล่บ่ทัน

ซั้นดอก วา….. พี่น้องเอย

………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

3.ลายโปงลาง

………………………

โปงลางเป็นชื่อชั้น การดนตรี/ท้องถิ่น

จากแดนดินใหญ่กว้าง ภูมิพื้น/ภาคอิสาน

ประสานเสียงอ่อนพลิ้ว พิณแคน/กระจับปี่

ตีกลองดังครึกครื้น เป่าโหวดขึ่น/ม่วนยิน

ศิลปินทางฟ้อน อ้อนไห/ส่ายฮอน

ผู้นอนเจ็บป่วยไข่ ได้ยินแล้ว/อยู่บ่เป็น

พากันลุกขึ่นเต้น ยืดเส้นสาย/ไข่กะส่วง

ผู้ง่วงนอนตื่นตาตั้ง นั่งฟ้อน/ฮอนแอว

ลายโปงลางนี้แหล่ว ม่วนหลาย/คักแน

ผู้พ้อว้อแพ้แว้ ฟังแล้ว/กะหร่อสวย

ผู้เพินงามป่วยหล่วย ฟังแล้วสวย/กว่าเก่า

ทั้งเด็กน้อยผู้เถ่า ได้ฟังแล้ว/เป็นบ่าวสาว

ต้อดเข่ามาแม่เถ่า อาวอา/ป้าลุงใหญ่

คันผู้ใด๋ยืงท้อง ยามตดให่/ฮ้องบังอาย

ลายโปงลางสิได้เริ่ม เสริมงาน/ให่มันม่วน

พอสมควรแก่ฝอยแล้ว เชิญฟังพร้อม/ม่วนนำกัน

ซั้นแหล่ว……………พี่น้องเอย

………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

4.ลายเต้ยสามจังหวะ

……………………..

เต้ยเป็นลำร้อง อวยพรก่อนสิจาก

ฝากควมคึดฮอดไว้ ฝากใจให่ซอยรักษา

ฝากสัญญาเอาไว้ ก่อนหนีไปหวั่งหวั่ง

เมิดความหวังย้อนทุกข์ยาก จากกันย้อนห่างไกล

มีตั้งหลายหลากเต้ย ที่เฮาเคยได้ฟังอยู่

เต้ยรุ่นปู่คือเต้ยพม่า ต่อมาเต้ยหัวดอนตาล

เต้ยหวานหวานยามเมาเหล่า แม่นเต้ยหยังละเจ้าว่า

นำมาฝากพี่น้อง สามเต้ยสามแนว ซั้นแหล่ว พี่น้องเอย

…………………………………

5.ลายสาวน้อยเลาะดอน

……………………………….

หนองหารกว้างสุดขอบฟ้า ปานน้ำทะเลหลวง

มีดอนหยายกันไป บางดอนเขียวคือป่าไม้

ดอนแม่หม่าย ดอนสวรรค์ใหญ่กว่าหมู่

มีญาครูอยู่หม่องหั่น มีวัดพร้อมได้เพิงพา

คนหาปลาพายเฮือน้อย ลอยไปมาตามเกาะแก่ง

ตาเว็นแดงลับขอบฟ้า จั่งคืนบ้านแห่งตน

ยามสงกรานต์คนไปเล่น ดอนสวรรค์เป็นหมู่หมู่

มวลผู้สาวส่ำน้อย เปียกน้ำแล้วย่างเลาะดอน

ออนซอนก้น ออนซอนนมสาวขึ่นใหม่

ใส่สิ่นเสื่อเปียกน้ำ ย่างล่ายล่ายทำท่าอาย

เบิ่งบั้นท้าย งอนงามท้ายล่ามลาม

งามผู้สาวเปียกน้ำ พออยากม้อยมุดง่าขาม

ซั้นแหล่ว……………………นางเอย

………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

6.ลายเชิ้งแหย่ไข่มดแดง

……………………..

เดือนสามค้อยลมวอยวอยฝนตกใหม่

ใบไม้ป่งหน่อยหน่อยมดแดงน้อยไข่เต็มฮัง

ชาวอีสานบ่ยั้งออกป่าหาไข่มด

พ้อแล้วป้ดกะหยังลงผูกใส่ปลายไม้ไผ่ไว้

ยกขึ้นยู้ แหย่ฮังเคาะเขย่า

ไข่มดตกหลั่งเข่ากะหยังน้อยค่อยดึงลง

ใช่ค้อนเคาะก๊งก๊งคันไม้ไผ่ไปนำ

ย้านมดแดงกัดหำสิยากนำส่งในน้อย

ถอยออกจากฮังนี้ ย่างหาแหย่ฮังใหม่

หาแหย่ไปเรื่อยเรื่อยพอกินแล้วจังต่าวเมือ

เปลี่ยนสิ่นเสื่อซาวมดแดงออกจากไข่

คันผู้ใดมาซ่อยน้องสิแกง/ก้อยสู่กิน ซั้นแหล่ว อ้ายเอย

………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

7.ลายเชิ้งลมพัดพร้าว

……………………..

ลมพัดห่าว / หนาวในในใจสั่น

อยากนอนฝันได้กอดเจ้า / นอนจนเถ่ากะบ่ฝัน

จั่งแม่นบุญอ้ายสั้น/นอนผู้เดียวจนหนาวสั่น

ทุกคืนวันคึดฮอดเจ้า/คอยจอบจ้องส่องเแต่ดาว

อัศจรรย์ลมพัดพร้าว / คือเสียงสาวเอิ้นแม่

คือเสียงแห่ขันหมากน้อง / ดังก้องม่วนยิน

คือเสียงพิณเสียงฆ้อง / เสียงกลองกระจับปี่

คือดนตรีแห่ฟ้อน / ฮ่อนก้นส่ายแอว

ลมพัดพร้าวนี้แหล่ว / คือชื่อของเพลง

บรรเลงขึ่นยามใด / ม่วนมันจนลืมบ้าน

ลูกหลานแล่นมาหุ่ม / สะออนสาวเชิ้งใส่

จนขี่ดินไงง่อง / สองข่างฮ้านม่วนหลาย

สลึงใดบังบาท / นั่งให่บาทเบิ่งนำแหน่

คันถืกใจม่วนหลายแท้ / ต้บมือให่/น้องแน่เด้อ…..พี่น้องเอย.

………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

8.ลายภูไทยสามเผ่า

……………………..

เผ่าภูไทยแต่ก่อนกี้ ตั้งบ้านอยู่เมืองวัง

มหาชัยเมืองเว เมืองอ้อยหนูอยู่ลาวพุ้น

พากันเดินทางข่วม ลำน้ำของมาหม่องใหม่

อยู่กระจายเต็มภาคพื้น แผ่นดินก้วงทั่วอิสาน

สานสัมพันธ์กับหมู่พวก ลาวเขมรย้อส่วย

อ่วยหน้าไปสร่างบ้าน สามเมืองให่จื่อจำ

เผ่าภูไทยอยู่ฮิมน้ำ ตั้งบ้านอยู่เรณู

เผ่าภูไทยตีนภู อยู่สกลเด้อพี่น้อง

เผ่าภูไทยอยู่หนห้อง เทิงภูพานสูงใหญ่

กาฬสินธุ์ให่จื่อไว้ ผ่านไปให่พักเซา

แต่ละเผ่ากะมีเซิ้ง ไผมันฟ้อนม่วน

ไทยสกลฟ้อนเชิ้ง ภูไทยย้อลายภูไทย

ลายเลาะตูบด๋าวด่าย กาฬสินธุ์ถิ่นอยู่

ลายเรณูลมพัดพร้าว ผู้สาวซิ่งเซิ้งม่วนหลาย

แต่ละเผ่าสิเชิ้งให่ ไทยทั้งหลายที่มาเบิ่ง

แนมทางเทิงเบิงทางใต้ สิซ่อยให่ม่วนมัน

ซั้นแหล่ว………………………… พี่น้องเอย

………………………………

ลำนำดนตรีอิสาน

9.ลายรำบายศรี

……………………..

บายศรีเป็นรำฟ้อน เอิ้นกล่าวเอาขวัญ

ซ่อยเหลืองานพ่อพราหมณ์ ให่สมบูรณ์คูณค้ำ

พราหมณ์ได้ทำพิธีเอิ้น เอาขวัญมาอยู่ใหม่

ใจยังห่วงพุ้นพี้ สิหนีเรื่อยอยู่บ่เซา

เฮาเลยจัดรำฟ้อน บายศรีเสริมส่ง

จุดประสงค์เพื่อให่ ขวัญเจ้าได้ม่วนยิน

ให่ขวัญลืมเมิดสิ้น เรื่องเก่าคราวหลัง

หวังให่มาอยู่คีง สิงกายให่คงมั่น

บ่ปันใจไปพุ้นพี้ สุขสำบายดียาวยิ่ง

แม่นติงคีงไปพุ้นพี้ ขวัญเจ้ากะบ่หนี

พิธีต่อจากหนี่ รำบายศรีสิได้ย่าว

เชิญหมู่ซาวพี่น้อง ชมเซิ้งรำบายศรี

เซิ้งบ่ดีอย่าฟ้าวฮ้าย สาวบ่งามอย่าฟ้าวว่า

เทือแต่งหน้างามปานแต้ม นางฟ้ากะบ่ปาน

แม่นลูกหลานไผหว่า มาคืองามแท้นอห่า

อยากเป็นหมาคือเจ๊กเว้า เชิญหมู่เจ้าหล่ำแยง

ซั้นแหล่ว …………………………พี่น้องเอย

……………………..

ลำนำดนตรีอิสาน

10.ลายแมงภู่ตอมดอก

……………………

ยามเมื่อมวลดอกไม้ เบ่งบานทั่วป่า

ภุมราใหญ่น้อย บินค้นซอกหา

พ้อมาลาเข่าดูด กินน้ำหวานจนอิ่ม

ชิมดอกนั้นดอกนี้ มีเสียงก้องม่วนยิน

ศิลปินพื้นบ้าน อิสานเฮาแต่ก่อนเก่า

เอาเสียงแมงภู่ซอนชมดอกไม้ ใส่ดนตรีให่ม่วนมัน

ประสานเสียงเสริมให้ ใส่ทำนองคือแมงภู่

กำลังซอนชมดอกไม้ ให่พี่น้องได้ม่วนยิน ซั้นแหล้ว พี่น้องเอย

………………………………
ลำนำการแสดงเดี่ยวโปงลาง

ของโรงเรียนบ้านด่านม่วงคำ

………………………..

รายการต่อจากหนี่ เป็นการเดี่ยวโปงลาง

ลูกหลานจากโรงเรียน ด่านม่วงคำเด้อพี่น้อง

เป็นโต๋แทนจากหนห้อง สกลนครเขตหนึ่ง

ต้อดมาถึงแต่เช้า หวังสิเข่าแข่งขัน

ครูอาจารย์สอนให่ สามลายมาขันแข่ง

ลมพัดพร้าวดังส่องแส่ง เป็นลายเริ่มม่วนยิน

นกไส่บินเจิดเจ้ย ข่วมท่งนาป่าไม้ใหญ่

กาเต้นก้อนใส่ไว้ ลายสุดท้ายเดี่ยวเสนอ

ไทยผิเหลอสิมาเหล่น เดี่ยวโปงลางฟังให่แน

สิม่วนมันคักแท้ หรือส่ำฝรั่งเถ่าเว้าไทย พี่น้องเอย

………………………..

อวยพรก่อนลา

…………………..

การแสดงจบแล้ว ขอกราบลาทุกท่าน

เทือมีงานเปีหน่า จั่งมาพ้อพบกัน

คันเจ้าคึดฮอดข่อย ให่เจ้าหลอยเข่าเน็ต เด้อนาง

เข่าไปในเฟตบุ้ค หรือโทรหากะยังได้

บ้านอยู่ไกลสิเมือแล้ว ขออวยพรแถมส่ง

ประสงค์ใด๋ขอให่ได้ สมด้ามดังหมาย

ผู้ใด๋ฮูปฮ่างฮ้าย ให่สวยหร่อละออตา

โชคลาภไหลหลั่งมา สู่วันบ่มีเว้น

ให่เจ้ามีเป็นได้ สมตั้งใจทุกสิ่งอย่าง

ได้พบทางก้าวหน่า เจริญขึ่นดังฝัน

นอนหลับนั้น ได้เงินพันเงินหมื่น

ตื่นขึ่นได้ โชคพันล้านเป็นเศรษฐี สู่คนเด้อ

สวัสดีครับ

……………………………….

ลำนำการแห่กระทง

โรงเรียนเจริญศิลป์ศึกษา”โพธิ์คำอนุสรณ์”

……………………………….

เจริญศิลป์ศึกษานี้ มีชื่อห่อยว่าโพธิ์คำ

แม่ครูเพ็ญสละดิน สร่างโรงเรียนเอาไว้

ให่ลูกหลานไทยบ้าน ได้ฮ่ำเฮียนเต็มที่

เป็นคนดีใช้ได้ ไทยบ้านได้เพิงพา

มื้อนี้…เอากระทงมาร่วม ขบวนแห่มานำ

แสดงตามกติกา เพื่อรักษาประเพณีไว้

ให่ยืนยาวคงหมั่น นับมื้อวันสิเฮืองฮูง

มวลป้าลุงญาติพี่น้อง ฮักแพงหมั่นบ่จืดจาง พี่น้องเอย

…………………………………..